Van stress naar uitputting: burn-out bij ouders van kinderen met extra zorg

19 september 2024

Publicatie: ‘Conceptualizing burnout from the perspective of parents of children with complex care needs’

Achtergrond

Burn-out bij ouders krijgt de laatste tijd meer aandacht in de wetenschappelijke literatuur. Eerder onderzoek toont echter aan dat het nog steeds onduidelijk is wat burn-out precies betekent voor ouders van kinderen met extra zorg. Het doel van deze studie is te onderzoeken hoe deze ouders burn-out zelf omschrijven. Hiervoor hebben we 38 ouders geïnterviewd en hen gevraagd naar hun ervaringen met burn-out.

Resultaten

De omschrijvingen die de ouders van kinderen met extra zorg geven aan een burn-out zijn in te delen in drie thema’s:

1. Langdurig en terugkerend

Ouders geven aan dat burn-out een langdurig en terugkerend karakter heeft. Meerdere ouders vertelden dat het herstel jaren kan duren. Sommige ouders twijfelen zelf of ze ooit volledig zullen herstellen. Ze benadrukken dat er zowel goede als slechte dagen zijn, wat laat zien dat burn-out steeds weer kan terugkomen.

2. Verschillende fasen

Ouders beschrijven het proces dat leidt tot burn-out in drie fasen: het begint met stressklachten, die overgaan in overbelasting en uiteindelijk leiden tot uitputting. Ouders noemen allerlei klachten zoals lichamelijke klachten, vermoeidheid, slaapproblemen, concentratieproblemen, moeite met dagelijkse activiteiten, angst, spanning en depressieve gevoelens. De klachten zijn niet gebonden aan een specifieke fase en verschillen per persoon en in intensiteit.

3. Overlevingsmodus

Ouders beschrijven een overlevingsmodus waarin ze doen alsof alles goed gaat (vechten), terwijl ze zich fysiek en emotioneel terugtrekken van anderen en zichzelf (vluchten). Vaak beseffen ouders pas achteraf dat ze in deze overlevingsmodus zaten. Dit kan worden gezien als een “burn-on”; een vorm van burn-out waarin iemand wel blijft functioneren, maar zich van binnen leeg voelt, afstand neemt van zichzelf en anderen, en een gevoel van zinloosheid ervaart.

Bij deze omschrijvingen speelt de situatie van ouders met kinderen die extra zorg nodig hebben een belangrijke rol. Burn-out bij deze ouders heeft specifieke kenmerken, zoals de voortdurende verantwoordelijkheid voor hun kind, die niet zomaar kan worden losgelaten. Wat houden deze resultaten in voor de praktijk en hoe kunnen we daarin rekening houden met de bevindingen uit dit onderzoek?

Burn-out

Burn-out bij ouders van kinderen met extra zorg is anders dan werkgerelateerde burn-out en burn-out bij ouders in het algemeen. Dit komt door de unieke situatie van het zorgen, regelen en organiseren voor kinderen die (vaak) langdurig afhankelijk zijn, ook nadat ze volwassen zijn geworden. Daarnaast hebben ouders een onvermijdelijke verantwoordelijkheid voor hun kind.

Om burn-out bij deze ouders te verlichten is het belangrijk om eerst te begrijpen dat een burn-out bij deze groep ouders onderdeel is van een proces. Dit proces begint met stressklachten die over kunnen gaan in overbelasting en uiteindelijk kunnen leiden tot uitputting (zie resultaten thema 2). Daarom kan het helpen om samen met gezinnen de risico- en veerkrachtfactoren te bepalen. Vervolgens kunnen de ouders en hun omgeving werken aan het herstellen van de balans tussen deze factoren.

Ten slotte nog drie aanbevelingen voor de praktijk:

• Burn-out kan ‘verborgen’ zijn: het is niet altijd zichtbaar voor de buitenwereld (zie resultaten thema 3). Heb aandacht en wees waakzaam voor de mogelijke verborgenheid van een burn-out/ burn-on.
• Benader een burn-out op individueel niveau omdat oorzaken en gevolgen van een burn-out per persoon kunnen verschillen.
• Wees je bewust van jouw rol als zorgprofessional of naaste, wat beteken jij voor de ouder?

Deze studie werd gedaan door het projectteam van het project Ouders in Evenwicht - doorgaan als kinderen voorgaan. Het (Engelstalige) artikel lezen? Dat kan via deze link